Resultaten 2019

Stibat zorgt namens Stichting Batterijen en Stichting EPAC voor de uitvoering van de wettelijke producentenverantwoordelijkheid. Het gaat om een collectieve oplossing voor producenten (fabrikanten en importeurs) van enerzijds draagbare en industriële batterijen en anderzijds fietsaccu’s. Naast het uitvoeren van de essentiële compliance-taken, verzorgen we namens de producenten de verplichte registratie én de rapportage aan de overheid van het gewicht van de batterijen en accu’s die zij jaarlijks op de Nederlandse markt brengen. De resultaten hiervan staan in dit jaarverslag uiteengezet. 

OP DE MARKT GEBRACHTE BATTERIJEN

In 2019 nam het aantal op de markt gebrachte batterijen iets af ten opzichte van 2018. De afname wordt veroorzaakt door correcties van producenten op hun eerdere opgaven en lijkt niet te wijzen op een trendbreuk. Het aantal op de markt gebrachte fietsaccu’s nam echter toe. Dit is logisch, want voor het tweede jaar op rij zijn er meer elektrische fietsen verkocht dan gewone fietsen: een recordaantal van 418 duizend nieuwe e-bikes. Dit is een stijging van 19,4 procent ten opzichte van 2018. De op de markt gebrachte batterijen en fietsaccu’s noemen we de ‘Put On Market’, afgekort POM.  

Berekening POM

  • De POM (in kilo’s) van draagbare batterijen wordt berekend door alle opgaven en correctieopgaven van deelnemers van Stichting Batterijen bij elkaar op te tellen.
  • De POM (in kilo’s) van fietsaccu’s wordt berekend door alle opgaven en correctieopgaven van deelnemers van Stichting EPAC bij elkaar op te tellen.

Batterijen en accu’s die door Nederlandse producenten op de buitenlandse markt worden gebracht, worden niet opgegeven en derhalve niet meegenomen in de POM-cijfers.

Producenten brengen batterijen op de markt en zorgen er via Stibat voor dat deze batterijen ook weer ingezameld en gerecycled worden. Hiervoor betalen ze een beheerbijdrage per batterij. Conform de regelgeving (Besluit Beheer batterijen 2008 en de Regeling Beheer batterijen 2008) wordt een bedrijf als ‘producent’ gezien wanneer het als eerste in Nederland de betreffende batterijen beroepsmatig op de markt heeft gebracht. Dit gaat om losse batterijen en accu’s maar ook om ingebouwde (in een e-bike) of meegeleverde batterijen en accu’s (in bijvoorbeeld speelgoed, gereedschap en laptops).

Toename Lithiumbatterijen in POM

We zien in 2019 een toename van het aandeel lithiumbatterijen in de POM. Deze ontwikkeling is al jaren gaande. Deze toename heeft gevolgen voor de kosten van transport en opslag in verband met de veiligheid en de wettelijke eisen. Ook is het recyclen van lithium duurder dan van de andere materialen in draagbare batterijen, zoals staal en koper. Stibat houdt de fluctuaties van grondstof-aandelen in de POM goed in de gaten, zodat we hier tijdig op in kunnen spelen.

In het geval van fietsaccu’s bestaat de gehele POM uit lithium-ion batterijen. Voor meer informatie verwijzen wij naar onze whitepaper over lithiumbatterijen.
Klik hier om deze in te zien.

Klanttevredenheid producenten

De deelnemers van onze opdrachtgevers doen hun opgave van wat zij op de Nederlandse markt hebben gebracht in ons MyBatbase-portaal. Net als in voorgaande jaren vroegen wij in 2019 om hun mening over het indienen van de opgave.

De enquête bestond uit vragen over hoeveel tijd deelnemers besteden aan de opgave, eventuele knelpunten, suggesties voor verbeteringen, de gebruiksvriendelijkheid van het portaal en onze dienstverlening. Het gemiddelde cijfer voor onze dienstverlening was een 8,1 en het gemiddelde cijfer voor de gebruiksvriendelijkheid van MyBatbase was een 7,8.

Deze jaarlijkse enquête levert altijd waardevolle informatie op, waardoor wij onze dienstverlening kunnen blijven verbeteren.

Accountantscontrole

EY controleert elk jaar steekproefsgewijs of deelnemers van Stichting Batterijen en Stichting EPAC de batterijenopgaven correct doen. Deze controles vinden plaats middels zogenaamde verificatiebezoeken. Hiermee borgen we zorgvuldige rapportage aan het ministerie en een eerlijke bijdrage van alle deelnemers aan de kosten van het inzamelsysteem van Stibat.

Algemeen Verbindend Verklaring (AVV)

Sinds oktober 2018 is een AVV voor Stichting Batterijen van kracht. Een AVV, afgegeven door het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW), geeft uitgebreidere mogelijkheden om ervoor te zorgen dat alle producenten (fabrikanten en importeurs) in Nederland meebetalen aan de kosten van inzameling en verwerking. Namens Stichting Batterijen worden bedrijven die nog niet zijn aangesloten en dus in overtreding zijn, door Stibat benaderd. Handhaving vindt plaats in afstemming met de Inspectie Leefomgeving en Transport.

De aanvraag voor een AVV voor Stichting EPAC is in 2019 door Stibat opgestart en inmiddels ingediend. Rijkswaterstaat schrijft op basis van deze aanvraag een advies (ontwerpbesluit) voor de minister van IenW. Daarna volgt een kennisgeving in de Staatscourant met de mededeling dat de minister voornemens is om het ontwerpbesluit algemeen verbindend te verklaren. Als er na zes weken geen bezwaar is ingediend door belanghebbenden, volgt er een definitief besluit met publicatie in de Staatscourant.
Klik hier voor meer informatie.

1
Cijfers 01
Stibat 2019 Batterijpunt

INZAMELNETWERK

Winkels of bedrijven die draagbare batterijen verkopen, zijn wettelijk verplicht de afgedankte batterijen ook weer in te nemen. Stibat onderhoudt hiervoor momenteel een fijnmazig inzamelnetwerk van 25.517 inleverpunten.

Inleverpunten en inzamelmiddelen

  • Stibat heeft momenteel in elke gemeente minimaal één inleverpunt per 2.000 inwoners. In 2019 vond er een lichte daling plaats in het aantal inleverpunten voor afgedankte batterijen en accu’s. In vrijwel alle gevallen heeft dit te maken met het sluiten van winkelvestigingen.
  • Stibat werkt samen met Wecycle aan de inzameling van batterijen, spaarlampen en kleine elektrische apparaten. Zo kunnen er zowel batterijen als spaarlampen en kleine elektrisch apparaten worden ingeleverd in een speciaal inzamelmiddel: een herkenbare zuil. Dit vergroot de zichtbaarheid van de inleverpunten.
  • In 2019 zijn er zowel bij supermarkten als basisscholen nieuwe inzamelmiddelen geplaatst. Deze zijn robuuster, duurzamer en herkenbaarder.
  • In 2019 hadden 1.610 fietsdealers en/of fietsenmakers een inzamelmiddel voor gebruikte fietsaccu’s. In 2018 waren dit er 1.550.

Veiligheid

Ook in 2019 stond veiligheid hoog op onze agenda. Dit vraagt inzet van alle betrokken ketenpartners. De focus ligt hierbij op preventie. Op basis van de ADR-regelgeving zijn enkele werk- en verpakkingsinstructies voor batterijen met zichtbare schade aangescherpt. Daarnaast zijn er door de veiligheidsadviseur audits uitgevoerd op onze transportvoertuigen. Alles is in orde bevonden.

Rondom het vervoer van gevaarlijke stoffen zijn geen incidenten of ongevallen gemeld. In augustus 2019 is een nieuwe handreiking EURAL opgesteld, waardoor de regels voor afvoer van afgedankte lithiumbatterijen zijn aangescherpt.

Vooruitlopend op de regelgeving met betrekking tot opslag van lithiumbaterijen zijn er verschillende brandproeven gedaan met een nieuw inzamelmiddel voor fietsbatterijen. In 2020 vindt de doorontwikkeling en implementatie plaats.

Decentrale inzameling

Onze pilot in de regio Noord-Holland met een elektrische vrachtwagen is een succes gebleken. Er zijn voorbereidingen getroffen om het project ‘duurzame mobiliteit en stadslogistiek’ in 2020 verder uit te rollen in de regio Zuid-Holland.

Inzamelaars

Naast onze eigen inzameling werken we samen met professionele inzamelaars van zakelijke en industrieel gebruikte batterijen en accu’s. Deze inzamelaars zijn WEELABEX-gecertificeerd en voldoen aan de landelijke eisen voor inzameling, opslag, transport, recycling en hergebruik van e-waste. Door dit soort samenwerkingen hebben wij beter zicht op de totale inzameling in Nederland.

Cijfers 02

INZAMELRESULTAAT

In 2019 had Stibat volgens de wettelijke berekeningsmethode in Europa een inzamelresultaat van 50,6 procent voor draagbare batterijen. Hiermee behaalde Stibat ruimschoots de wettelijke doelstelling van 45 procent inzameling.

Berekeningsmethode

De wettelijke berekeningsmethode houdt onvoldoende rekening met de steeds langere levenscyclus van batterijen door de toename van het gebruik van oplaadbare lithiumbatterijen. Daarom streven Stichting Batterijen en Stichting EPAC bij de herziening van de Europese regelgeving naar een inzameldoelstelling die gebaseerd is op het aantal batterijen en fietsaccu’s dat beschikbaar is voor inzameling. Het inzamelpercentage van 50,6 procent wil immers niet zeggen dat de rest in het milieu is beland. Batterijen kunnen nog in de schappen liggen van de winkelier of thuis (in gebruik) bij de consument. Ook hebben batterijen vaak een jarenlange levensduur, dus de ingezamelde batterijen van vandaag komen uit een tijd waarin er minder batterijen op de markt kwamen. Daarnaast verdwijnen er batterijen uit de keten door export. Kortom, niet alle batterijen zijn al daadwerkelijk beschikbaar voor inzameling.

Ontwikkelingen en aantallen

  • In 2019 is er 4,60 miljoen kilo aan draagbare batterijen ingezameld. In 2018 was dit 4,31 miljoen kilo.
  • In 2019 is er 251 duizend kilo aan fietsaccu’s ingezameld. In 2018 was dit 373 duizend kilo. Vorig jaar was er een piek omdat we eenmalig een grote partij afgedankte fietsaccu’s hebben opgehaald.
  • Steeds meer commerciële partijen halen afgedankte fietsaccu’s op bij fietsdealers en fietsenmakers. Daarnaast is de markt van refurbishment, re-use en repair groeiend. Het gevolg hiervan is dat de gebruiksduur van fietsaccu’s toeneemt en er minder beschikbaar is voor inzameling.
  • Naast de fijnmazige inzameling is ook de bulkinzameling gestegen. De bewustwording bij bedrijven is toegenomen, er wordt meer afval gescheiden.
  • In 2019 hebben we 258 duizend kilo aan batterijen ingezameld middels elektrisch transport in de regio Noord-Holland. Het effect van deze schonere manier van inzamelen is in 2018 gemeten: het scheelde 60 duizend kilo CO2. Dit past bij ons streven om zo duurzaam mogelijk te werken en daarom zetten we deze manier van inzamelen door in 2019.
  • In 2019 brachten wij alle ingezamelde batterijen naar ons sorteercentrum buiten de Randstad. Vanaf 2020 werken we met drie sorteercentra in verschillende regio’s. Dit is efficiënter (minder transportkilometers) en duurzamer (minder uitstoot).
  • In 2019 heeft Stibat samen met Batteriretur in Noorwegen, Bebat in België en COBAT in Italië Reneos opgericht. Deze organisatie houdt zich bezig met de inzameling van afgedankte batterijen voor elektrische voertuigen (van vrachtwagens tot scooters), heftrucks, reinigingsmachines en stationaire energie opslag units. Reneos maakt overkoepelende Europese afspraken voor de inzameling en recycling, waarbij de genoemde organisaties in het land waarin de accu wordt afgedankt de uitvoering op zich nemen.

Uitgelicht: fietsaccu’s

Fietsaccu’s vallen onder industriële batterijen. Hiervoor geldt nog geen verplicht minimaal inzamelresultaat. Toch heeft Stibat in 2019 het landelijk inzamelnetwerk bij fietsdealers, fietsenmakers en milieustraten uitgebreid. Consumenten kunnen hierdoor dichtbij huis hun afgedankte accu’s kwijt. We zien een gestage stijgende lijn vanaf de start van de inzameling van fietsaccu’s in 2014. Ook zien we een verschuiving optreden: het aandeel van de bulkinzameling neemt toe ten opzichte van de fijnmazige inzameling bij de fietsdealers en fietsenmakers.

2
Cijfers 03
3

RECYCLINGRESULTAAT

De wettelijk vastgestelde minimale recyclingpercentages zijn: loodbatterijen 65 procent, nikkelcadmiumbatterijen 75 procent en overige batterijen 50 procent (waaronder lithiumbatterijen). De percentages worden berekend door de outputfractie (hoeveelheid grondstoffen na recycling in kilo’s) te delen door de inputfractie (hoeveelheid batterijen die wordt gerecycled in kilo’s) en het resultaat uit te drukken in percentages. De cijfers zijn de afgelopen jaren nagenoeg stabiel omdat er recentelijk geen nieuwe, betere recyclingtechnieken in gebruik zijn genomen.

Sorteren

Ons doel is om zoveel mogelijk grondstoffen terug te winnen uit de ingezamelde (fiets)batterijen. De eerste belangrijke stap na inzameling vindt plaats in onze sorteercentra. Medewerkers verwijderen alles wat niet in het sorteerproces thuishoort. Denk aan verpakkingen, afval, elektronica en lampen. Met de hand en met een schudzeef worden de batterijen op grootte gesorteerd en gegroepeerd in verschillende typen en chemische samenstellingen.

Recyclen

De gesorteerde (fiets)batterijen worden afgevoerd naar verschillende gecertificeerde recyclers in Europa. Zij herwinnen via een mechanisch, chemisch of thermisch proces de waardevolle materialen zoals zink, ijzer, nikkel, koper en mangaan en kleine hoeveelheden lithium en kobalt. Diverse stoffen uit de batterij die niet specifiek worden teruggewonnen, komen terecht in slakken: een soort gesteente dat ontstaat tijdens het thermisch proces. Ook deze slakken worden hergebruikt, bijvoorbeeld in de wegenbouw.

Ecotest

Stibat ontwikkelde de Ecotest voor een gedetailleerd beeld van de prestaties in de gehele recyclingketen. Uit deze test blijkt dat we in Nederland in 2019 3 miljoen kilo aan CO2-uitstoot hebben vermeden en de uitstoot van 49 miljoen kilo aan giftige stoffen hebben kunnen voorkomen.

Uitgelicht: recycling van lithium-ion batterijen

Het recyclen van lithium-ion batterijen kent meerdere uitdagingen. Het is niet voor niets dat het recyclingresultaat van dit type batterij in 2019 iets is afgenomen ten opzichte van 2018.

  • De grote verscheidenheid aan materialen in elke afzonderlijke cel maakt het identificeren en scheiden van de grondstoffen steeds moeilijker.
  • Binnen soortgelijke cellen is de chemische samenstelling van de actieve materialen, met name de kathode, verschillend per fabrikant én per batterij-functie. Er ontbreekt dus uniformiteit en standaardisatie voor één efficiënt recycleproces.
  • Een lithium-ion batterij (accu) kan bij ondeskundige behandeling vlam vatten waardoor de bruikbare grondstoffen verloren kunnen gaan. Hierdoor is de terugwinning van de materialen duurder dan wat de materialen opbrengen.
  • De verminderde toepassing van bijvoorbeeld kobalt drukt de opbrengst van de gerecyclede materialen.
  • Het verwijderen van de batterij uit een omhulsel kan soms moeilijk zijn.
  • Lithium zelf terugwinnen is mogelijk, maar kostbaar.
Cijfers 04

COMMUNICATIE

Communicatie met eindgebruikers is onderdeel van de wettelijke verplichting die wij namens onze opdrachtgevers uitvoeren. Het inzamelresultaat wordt mede bepaald door het effect van onze uiteenlopende communicatie-uitingen om zo de bewustwording en het gedrag van onze verschillende doelgroepen te beïnvloeden.

INTERNET EN RADIO

Websites

De websites Stibat.nl en Legebatterijen.nl vormen de basis van onze (online) communicatie.

Stibat.nl is bedoeld voor zakelijke doeleinden. Deelnemers en partners van Stichting Batterijen en Stichting EPAC vinden er informatie over regelgeving, de werkwijze van Stibat Services, persberichten en uitleg over bijvoorbeeld hoe winkeliers veilig kunnen omgaan met afgedankte en/of ingeleverde batterijen en accu’s.

Legebatterijen.nl is bedoeld voor consumenten en schoolkinderen. Er is op toegankelijke en soms speelse wijze informatie te vinden over het gescheiden inleveren van afgedankte batterijen. Ook kunnen consumenten het dichtstbijzijnde inleverpunt opzoeken. Daarnaast communiceren we er over winacties en evenementen. Verder biedt legebatterijen.nl informatie voor basisscholen over het scholenprogramma en kan men lespakketten downloaden en educatieve spellen spelen.

Social media

Met social media komen we in contact met specifieke doelgroepen. De interactie was ook in 2019 enorm, vooral op Facebook. Met goed community management reageren we op de vele reacties en beantwoorden we alle vragen. We plaatsen regelmatig blogs, animaties, video’s, games, prijsvragen en interessante feitjes op Facebook, Instagram en Twitter. In 2019 zijn we gestart met ons BatterijHelden-account op Instagram. Hiermee richten we ons volledig op kinderen. Een doelgroep die we eerder met de andere social media kanalen nauwelijks bereikten. De resultaten zijn als volgt:

  • 16,9 miljoen bereikte consumenten (+44,6 procent t.o.v. 2018)
  • 3,5 miljoen uniek bereik (+23 procent t.o.v. 2018)
  • 4,8 gemiddelde contactfrequentie (+17,4 procent t.o.v. 2018)
  • 49.918 aantal fans per peildatum 31 december 2019 (-1,2 procent t.o.v. 2018)

Radio

In 2019 had onze radiospot het thema ‘Samen sparen we de wereld’. De spot werd uitgezonden op 5 radiozenders: Radio538, Qmusic, SkyRadio, SlamFM en Radio10. Het doel van deze campagne: consumenten informeren over de inleverpunten en hen activeren om daar hun lege batterijen naartoe te brengen. We wisten 5,35 miljoen mensen te bereiken. Gemiddeld hoorden zij 26,4 keer de Stibat-radiospot voorbij komen. Aan het einde van het jaar hebben we de campagne geëvalueerd. De resultaten zijn als volgt:

  • Milieubewustzijn bij consumenten is gelijk gebleven ten opzichte van 2018: 92 procent
  • Bekendheid slogan “Waar je ze koopt, kun je ze kwijt” is gestegen van 44 naar 51 procent
  • Bekendheid van Stibat is gestegen van 23 naar 29 procent
  • Bekendheid van legebatterijen.nl is gestegen van 10 naar 17 procent.
  • Consumenten vonden de radiocampagne duidelijk en volledig.
4
0018 Stibat School Bewerkt

CAMPAGNES EN EVENEMENTEN

‘Lever ze in en win’

In 2019 is de succesvolle incentive-campagne ‘Lege batterijen? Lever ze in en WIN!’ voortgezet. Elke maand waren er 104 winnaars, waaronder één hoofdprijswinnaar. De uitreiking van de hoofdprijs wordt maandelijks verricht door Stibat-icoon Henk. Video’s hiervan verschijnen op de website van legebatterijen.nl, Facebook, Instagram, YouTube, Twitter en LinkedIn. Dit genereert extra aandacht voor onze campagne en stimuleert het inleveren van batterijen. De persberichten naar de media van de regio’s waar de 103 reguliere prijswinnaars wonen leveren maandelijks veel gratis publiciteit op. In 2019 is er 496 duizend kilo aan (zakjes) batterijen ingeleverd door deze doorlopende actie.

Winkelcentrum-promoties

Met de promotionele acties in winkelcentra hebben we consumenten persoonlijk kunnen wijzen op het belang van gescheiden batterijeninzameling. Ook vestigden we op deze manier de aandacht op de verschillende inleverpunten. De promoties vonden plaats door het hele land, maar voor optimaal effect stonden we in gemeenten met een inleverresultaat onder het landelijk gemiddelde. Hier konden we dus veel terrein winnen. In totaal werden tijdens deze promoties circa 36 duizend Batterij Bewaarboxen uitgedeeld.

Batterij Bewaarboxen

De Batterij Bewaarbox is een visueel aantrekkelijk middel dat ervoor zorgt dat consumenten hun lege batterijen op één plek in huis bewaren en vervolgens gaan inleveren. In 2019 hebben we ruim 58 duizend bewaarboxen verspreid via de Huishoudbeurs, winkelcentrum-promoties, winacties en onze webshop. De bewaarboxen gaan vergezeld van een informatieve flyer, waarin tevens de landelijke winactie ‘Lever ze in en WIN!’ wordt uitgelegd. Zo stimuleren we het inlevergedrag van de aangesproken en geïnteresseerde consumenten.

Educatieprogramma basisscholen

Het Stibat-educatieprogramma voor basisscholen is nog altijd een groot succes. Met deze campagne dragen scholen bij aan een beter milieu én sparen zij voor mooie schoolartikelen. In 2019 hebben we bovendien een ‘welkomstpakket’ ontwikkeld met tools om ouders, kinderen en medewerkers te informeren over het inzamelen op school. De ongeveer 5 duizend deelnemende basisscholen hebben in 2019 gezamenlijk ruim 88 duizend kilo batterijen ingezameld.

Evenementen

In 2019 was Stibat met een stand aanwezig op twee grote evenementen: de Huishoudbeurs en het Tina Festival. Focus: informeren, zichtbaar zijn, interactie aangaan en batterijen inzamelen.

De Huishoudbeurs was ook dit jaar een groot succes. Bezoekers konden een ‘oplaadquiz’ spelen en zoals altijd waren er mooie prijzen te winnen met het inleveren van zoveel mogelijk batterijen. Dit heeft geresulteerd in maar liefst 2.924 kilo aan ingeleverde batterijen. Eén bezoeker vestigde een absoluut record met het inleveren van 38.420 batterijen.

Op het Tina Festival stonden we voor het eerst. Ons beautyteam en de meet & greet met een influencer zorgden voor veel aanloop. Dankzij een winactie haalden we 5 volle inzameltonnen met lege batterijen op, maar het was vooral een weekend waarin we veel jonge meiden konden vertellen over het belang van het inleveren van batterijen. Een goede investering in de toekomst!

Cijfers 05